De enorme kracht van culture shock

Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar ik heb altijd een onwaarschijnlijk respect voor reizigers. Voor avonturiers, die zich op de meest onherbergzame uithoeken van de wereld bevonden en onvergetelijke ervaringen opdeden. Maar misschien wel vooral voor migranten en vluchtelingen, die besloten hun leven elders te leiden. Die - al dan niet uit vrije wil - ergens helemaal opnieuw begonnen.

Ik schreef al eens een verhaal over hoe mijn reis naar Brazilië mijn leven voorgoed veranderden. Als je dat leest, begrijp je wat ik bedoel.

Ondernemers die werken aan een merk dat klopt, maken een reis naar de diepere lagen van hun business. Die reis - zoals met vele verre reizen - kan nog weleens een culture shock opleveren. Antropologen weten als geen ander hoe dat voelt, maar ook hoe krachtig het is.

We hebben geen kaders en ongeschreven regels meer om op terug te vallen. We’re on our own, in een onbekende wereld.

Het is precies wat er gebeurt als we op reis het onbekende ontmoeten. Culture shock. Een ontwrichtend proces, maar onwaarschijnlijk waardevol omdat je erdoor anders leert kijken. Je kunt daar een vliegtuig voor pakken, maar ook dichtbij kun je terechtkomen in een wereld waarin alles anders is. Een culture shock kent vier fasen. Het van belang om ze te kennen zodat je begrijpen wat er gebeurt. Maar let op: de fasen kunnen in de praktijk nog wel eens door elkaar heen lopen. Life’s not a model, tenslotte.

Fase 1: Honeymoon

Oh wat is die nieuwe wereld waarin we terecht zijn gekomen interessant. Opgewonden, enthousiast en gefascineerd duiken we head first in ons nieuwe leven. We zien vooral het goede en het mooie. Wat zijn die mensen toch vriendelijk! We prijzen onszelf om ons aanpassingsvermogen, zien het als een mooi avontuur. Antropologen noemen dit ook wel de toeristenfase. Niets is te gek, als het maar niet te lang duurt. Maar dan.

Fase 2: Afwijzing

Als antropoloog blijf je doorgaans wél te lang. We begrijpen amper iets van hoe het leven hier werkt. En eerlijk? Het begint knap irritant te worden. Alles wat we in het begin nog zo interessant vonden omdat het anders was, begint zijn glans te verliezen. We irriteren ons aan mensen, we missen onze familie en vrienden en alles wat normaal is. Alles wat we doen hier kost extra moeite, we voelen ons eenzaam en hebben heimwee naar hoe het was. Reality kicks in.

Fase 3: Aanpassing

Maar dan raken we langzaam een beetje gewend aan ons nieuwe leven. Voorzichtig ontstaat er iets van balans en routine. Nieuwe gewoonten en rituelen. Sommige aanpassingen zijn tijdelijk, maar we houden er al rekening mee dat we ook de lange termijn dingen anders gaan doen. Dat gaat met ups en downs. Het roept interessante vragen op. Wat van wat we hier leren nemen we mee in ons leven? En wat van wat we voorheen normaal vonden willen we behouden? Wat vinden we nu eigenlijk écht belangrijk? Het zal moeten blijken.

Fase 4: Het nieuwe normaal

Want oh zalige geruststelling, er komt een tijd dat er een nieuw normaal is ontstaan. We kunnen ons nu soms al niet meer voorstellen hoe het ‘vroeger’ was. Weet je nog, midden in de coronacrisis? Dat je naar een eerder opgenomen TV-programma kijkt waarin té veel mensen té dicht bij elkaar zijn? En er een stemmetje in jou roept dat dat niet kan en mag? Tadaaaa, dit is het. Een nieuw onbewust kader ontstaat en neemt bezit van wat we voelen, denken en doen. Een nieuw verhaal waarnaar we leven, een nieuw normaal. Water voor een vis.

Culture shock maakt je dus bewust. En dat bewustzijn maakt het mogelijk om te kiezen. Awareness and choice.

Een voorbeeld. Ben je je bewust geworden van jouw (tot dan toe) onbewuste neiging om altijd en overal servicegericht te zijn? Cijfer jij jezelf weg, ten dienste van je klanten? Weet jij waar zij behoefte aan hebben nog voordat ze het zelf weten? Top! Dan ben je gaan begrijpen dat dát ook is waarom jouw klanten je zo aantrekkelijk vinden*. Én weet je ook wat je nodig hebt om niet in de bijbehorende valkuilen te stappen. De terms and conditions die jou helpen om nóg beter te zijn in wat je doet. Wat een rijkdom, want nu kun je bewust kiezen voor een manier van werken die klopt voor jou. Het resultaat? Je wordt nóg zichtbaarder voor de mensen die jouw manier van doen het meest waarderen.

Wat je te doen staat? Helderheid krijgen in de diepere lagen van je merk. Op reis gaan. En - als je geluk hebt - alle fase van culture shock doorlopen. Zonder wrijving geen glans.

* In dit voorbeeld is het patroon van de zorgzame te herkennen. Dit archetype (oertype mens) heeft als primaire drijfveer om voor anderen te zorgen. Het is een prachtig archetype, net als de andere elf archetypen die wij gebruiken om ondernemers te helpen met een merk dat klopt. Als de zorgzame klopt voor jou en je alles in je merk daarmee in lijn brengt, gebeuren er wonderen.

Reactie plaatsen